تحلیل استراتژیک طرح آمایش آموزش عالی در ایران با تاکید بر زمینه های اجرایی

با توجه به اینکه طرح آمایش آموزش عالی مدتهاست که در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دست تهیه و اجرا می باشد و این طرح یکی از بزرگترین برنامه های این وزراتخانه جهت حل مشکلات موجود در حیطه آموزش و در نظام خارج از آن است، نیازمند بررسی همه جانبه و موشکافانه ایست.بدین ترتیب ابتدا با استفاده از روش فراتحلیل، ضمن مرور بر ویژگی های زیربخش های مختلف در نظام آموزش عالی، مبتنی بر مشاهدات کارشناسانه، بررسی اسناد و منابع موجود، از گزارش های مستند سازمان های مربوطه و بیانات سیاستگذاران و برنامه ریزان در راس نظام آموزش عالی نیز بهره جسته و داده ها و اطلاعات پایه؛ جمع آوری و طبقه بندی شدند. سپس در راستای تهیه سوالات، از ابزارswot بمنظور شناسایی، طبقه بندی و تحلیل عوامل استراتژیک محیط درونی و بیرونی به تفکیک استفاده شد و داده های نهایی با استفاده از نظر خبرگان طی دو مرحله (هیئت تخصصی) جمع آوری گردید. مرحله اول، مجموعه ای از عوامل بدست خبرگان رسیدو آنها بر اساس مقیاس اهمیت 1 تا20 به سوالات پاسخ دادند. در این بین برخی از عواملی که میانگین نمرات آنها پایین تر از 15 بود، حذف شدند و برای بار دوم به فاصله 15 تا 20 روز، پرسشنامه دوم بدست خبرگان رسید و مرحله دوم نیز اجرا شد. سپس جهت اطمینان از اینکه نمرات کسب شده در هر مرحله و از هر عامل روایی مطلوب را داشته است بین نمرات بدست آمده از دو مرحله، آزمون t مستقل اجرا شد که نتایج گویای عدم وجود تفاوت معنادار بین پاسخ خبرگان بود و به همین دلیل جمع آوری اطلاعات متوقف گردید. مرحله بعد استفاده از ماتریس اولویت بندی عوامل داخلی (ife ) و ماتریس اولویت بندی عوامل خارجی (efe) بوده که منجر به تشکیل ماتریس سوات (swot) شد و عوامل استراتژیک درون سازمان و برون سازمان رتبه بندی شدند و با استفاده از روش ieaبه ارزیابی عوامل درونی و بیرونی با یکدیگر پرداخته شد و ضمن شناسایی مهمترین عوامل، راهبردهای مناسبی مشخص شدند. مرحله بعد تصمیم گیری با استفاده از ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی (qspm) بود که میزان جذابیت راهبردهای تعیین شده مورد ارزیابی قرار گرفت و زمینه های اجرایی موثر بر اجرای طرح استراتژیک آمایش آموزش عالی مشخص گردید. نتایج نشان داد که نظام آموزش عالی کشور در حال حاضر با وجود بیشترین تعداد ضعف و تهدید و کمترین مقدار فرصت و قوت می بایست از استراتژی تدافعی استفاده کند و برنامه های خود را با کمک این ابزار به پیش برد. همچنین برای اجرای مناسب طرح آمایش آموزش عالی، استراتژی هایی همچون ایجاد پیوند بین نیازهای استانی و توانمندی های دانشگاهی برای هر استان از طریق تدوین برنامه ریزی استراتژیک، مشارکت دادن نخبگان (بومی) در حوزه های اقتصادی، علمی و دانشگاهی در برنامه های آمایشی و بروز کردن اطلاعات طرح بطور مدام برای هر استان، هدفمندسازی توسعه دانشگاهی و افزایش امکانات مورد نیاز جهت همکاری بیشتر با صنایع و افزایش استقلال دانشگاه ها و واگذاری مسئولیت اتمام طرح ها به مدیریت هر دانشگاه نیز پیشنهاد شد.